De globalisering zoals wij die kennen loopt ten einde. Terwijl de VS zich terugtrekt, bouwt China zijn eigen ecosysteem. Sommige van deze veranderingen zullen onomkeerbaar zijn
De wereld verandert nooit van de ene op de andere dag, maar soms zijn er keerpunten die we pas achteraf herkennen. De val van de Berlijnse Muur in 1989, de ineenstorting van Bretton Woods in 1971 en de Lehman Brothers crisis in 2008 markeerden het einde van een tijdperk en het begin van een ander.
Vandaag staan we voor een mogelijk vergelijkbaar moment. De uitspraak van de Britse politicus Darren Jones, “de globalisering zoals we die de afgelopen decennia hebben gekend is ten einde”, waarover Newsweek berichtte, klinkt misschien als reactionaire overdrijving op de tarieven van Trump, maar dat is het niet.
We bevinden ons in iets dat verder gaat dan een handelsoorlog. Het is het verval van een economische orde die drie decennia lang de wereldwijde welvaart heeft ondersteund. Tara Zahra legt het uit in The New York Times: het is een moment dat doet denken aan de ineenstorting van het eerste tijdperk van globalisering na 1913, toen de waarde van de wereldwijde export daalde van 14% naar 6% van de wereldeconomie.
De Verenigde Staten waren de belangrijkste architect van dit systeem, maar zijn de grote sloper ervan geworden. Het land dat de deugden van vrije handel inzette voor groei, past nu hetzelfde basistarief van 10% toe op zowel zijn democratische bondgenoten als op regimes zoals de Taliban. In feite hebben we hogere tarieven in de Europese Unie dan in Noord-Korea.
Dit is niet slechts het grillige beleid van één president, maar de uiteindelijke manifestatie van een lang proces. Zoals Zahra documenteert, kwam de waarschuwing in 1999 met die antiglobaliseringsprotesten in Seattle die in verschillende delen van de wereld navolging vonden. In ons geval was dat in Barcelona. Tienduizenden demonstranten tegen de WTO. Dat verhevigde met de crisis van 2008 en de pandemie maakte deze cyclus compleet: onze toeleveringsketens waren kwetsbaarder dan we dachten. De wereld was al aan het versplinteren voor de terugkeer van Trump in het Witte Huis.
Wat alarmerend is, is wat er aan de andere kant van de Stille Oceaan gebeurt. China treurt niet om niets of wacht stoïcijns op betere tijden, maar bouwt actief aan zijn eigen onafhankelijke economische sfeer. Het geval Huawei is exemplarisch: het bedrijf bouwt geen bruggen, maar graaft loopgraven. De strategie is niet langer om te concurreren, maar om een eigen parallel, zelfvoorzienend ecosysteem te creëren.
Beijing bereidt ondertussen tegenmaatregelen voor op de tarieven van Trump, van het verhogen van zijn eigen tarieven tot het verbieden van Amerikaanse films. Dit zijn niet alleen defensieve reacties, maar stappen in een langetermijnstrategie om de blootstelling aan en afhankelijkheid van het Westen te verminderen. Beijing bouwt aan zijn technologische, maar ook aan zijn financiële en commerciële ecosystemen. Binnen onze mogelijkheden zoeken wij in de EU ook naar de pleister. Een tijdperk van onafhankelijke eilanden breekt aan.
Sommige veranderingen kunnen worden teruggedraaid wanneer Trump zijn functie neerlegt en de volgende zijn intrede doet, maar andere zullen blijvend zijn. Eenmaal gebroken, is vertrouwen niet gemakkelijk te herstellen. Wat Huawei en anderen overkwam in 2019 was een harde les: afhankelijkheid van elke markt (vooral de VS) is een kwetsbaarheid.
Pranesh Narayanan van het in Londen gevestigde Institute for Public Policy Research legt op NBC uit: “ De beslissingen die [bedrijven] in het kielzog hiervan nemen, zullen de wereldhandel een nieuwe vorm geven”. Het resultaat zal een wereldwijd systeem zijn dat gefragmenteerder, overbodiger en, paradoxaal genoeg, minder efficiënt is dan het systeem dat uit de globalisering is voortgekomen.
Aurélien Saussay van de London School of Economics verwacht dat de prijs voor deze “de-globalisering” zal worden doorberekend aan de consument in de vorm van hogere prijzen en minder keuze.
Veel van de stukken die het onvolmaakte web hebben gebouwd dat de grootste wereldwijde welvaart in de geschiedenis heeft opgeleverd, worden nu ontrafeld. Net nu AI, klimaatverandering en demografische complicaties om meer samenwerking zouden moeten vragen, niet om minder.
De slinger zwaait tot op zekere hoogte terug naar gesloten grenzen en autarchieën. China wil zelfvoorzienend zijn, de VS wil iets soortgelijks en de EU, die met andere dingen bezig was, begint zich af te vragen wat ze nog te beschermen heeft.
Nu is het afwachten wat er in de toekomst gaat gebeuren: niet of de globalisering gered kan worden – het lijkt erg moeilijk om bepaalde stappen ongedaan te maken – maar wat we op de overblijfselen ervan gaan bouwen.
