Een rapport in Nature onthult een nieuwe route voor giftige elementen om in de voedselketen terecht te komen: afval dat zich ophoopt in planten die in de buurt van vervuilde gebieden groeien.
De sla die we eten vangt microplastics en nanoplastics in de atmosfeer via zijn bladeren. Dit is zojuist aangetoond door Chinese wetenschappers in een artikel over gekweekte groenten dat deze week is gepubliceerd in Nature. Hun resultaten geven aan dat planten die buiten zijn gekweekt in de buurt van vervuilde gebieden, zoals stortplaatsen of industriegebieden, een nog hogere concentratie van dit vluchtige residu hebben dan planten in kassen. Dit is een tot nu toe onbekende input van giftige elementen die in de voedselketen terechtkomt en de potentiële risico’s voor de menselijke gezondheid verhoogt.
Tot nu toe was het onderzoek naar de invloed van deze verontreiniging op voedsel gericht op de aanwezigheid ervan in water (rivieren, meren of de oceaan) of in de bodem. Het was echter niet bekend dat groenten zelfs via de lucht de minuscule deeltjes ervan kunnen opnemen in hoeveelheden van zeven tot tien nanogram polyethyleen (PET) of polystyreen (PS) per gram droog slablad. Beide materialen komen veel voor in verpakkingen en allerlei voorwerpen. En in het geval van PET ook in kleding. Planten, wijzen ze erop, absorberen ze via hun bladeren, wat ze vonden in 14 verschillende gewassen die ze plaatsten in de buurt van stortplaatsen of industrieën die ze gebruiken in de Chinese stad Tianjin.
Het belang van deze opname via de lucht in vergelijking met de opname via de bodem en het water is moeilijk in te schatten, maar het lijkt zeer relevant.
Willie Peijnenburg Expert op het gebied van nanodeeltjesvervuiling
Onder leiding van de bekroonde scheikundige Lei Wang van de Nankai Universiteit ontdekten ze dat minuscule plastic deeltjes die door de lucht reizen de celstructuur van planten binnendringen via verschillende wegen: huidmondjes (kleine openingen gevormd door hun cellen) en de cuticula. Eenmaal in de bladeren hopen ze zich zowel binnenin als op het bladoppervlak op, hoewel ze ook naar andere weefsels kunnen reizen. Deze bladeren zijn gewoon voedsel voor mensen, maar ook voor plantenetende dieren die door onze soort worden gegeten.
Het onderzoek van Wang en collega’s bewijst dat, in tegenstelling tot wat je zou denken, minder plastic planten bereikt via de wortels dan via de lucht. Bovendien hebben ze ontdekt dat er 10 tot 100 keer meer PET- en PS-deeltjes zitten in groenten die in de onderzochte gebieden buiten worden gekweekt dan in gewassen die in kassen worden geteeld. En ze stelden vast dat het cumulatief is: oudere en buitenste bladeren hadden meer microplastics dan tere en binnenste bladeren. “Het belang van deze opname via de lucht in vergelijking met andere routes is moeilijk te beoordelen omdat de beschikbare informatie over opname via bodem en water schaars is, maar het lijkt zeer relevant,” zegt de Nederlandse chemicus Willie Peijnenburg, een expert op het gebied van vervuiling door nanodeeltjes.
Deze microplastics of nanoplastics (met een diameter van minder dan vijf millimeter) worden voornamelijk veroorzaakt door de afbraak van plastic producten, synthetische was of verbranding. Peijnenburg wijst er in Nature op dat er een gebrek aan gegevens is over hoe ze de menselijke gezondheid kunnen beïnvloeden: “De huidige kennis over de milieu- en fysiologische effecten van microplastics is zeer onvolledig; er zijn geen consistente gegevens over hun goed gedefinieerde samenstellingen, afmetingen, vormen of dichtheden. Dit leidt, zegt hij, tot grote onzekerheid over welk niveau aanvaardbaar is voor ons lichaam, hoewel er al verbanden met ademhalings- of ontstekingsproblemen zijn vastgesteld. Eerder dit jaar kwam ook aan het licht dat mensen ze zelfs in de hersenen hebben, waarvan niet bekend is wat de gevolgen kunnen zijn.
Dit onderzoek illustreert onze blootstelling aan microplastics via een groot aantal wegen: vis uit de zee, wat we inademen en nu ook planten.
Op mondiaal niveau verhindert de wetenschappelijke bezorgdheid over de impact van een materiaal dat vele tientallen jaren meegaat op het land, in het water en in de atmosfeer niet dat de aanwezigheid ervan toeneemt en dat het recyclingpercentage stagneert op onvoldoende cijfers. Sinds het midden van de vorige eeuw is de productie ervan exponentieel gestegen tot 413 miljoen ton per jaar in 2023, waarvan 90,4% nieuw plastic is, gemaakt van aardolie en de bijbehorende chemische additieven. En een kwalijk feit: het recyclingpercentage is volgens Plastic Europe datzelfde jaar in de EU gedaald ten opzichte van 2022 na een paar jaar langzaam te zijn gestegen.
“Dit Nature-onderzoek is een duidelijk voorbeeld van onze blootstelling aan deze microplasticvervuiling via talloze routes. Er wordt veel gesproken over vissen, maar we ademen ze ook in en nu blijkt dat we ze eten met onze groenten. Ze waren geen punt van zorg omdat ze niet zichtbaar zijn, maar juist omdat ze klein zijn, zijn ze gevaarlijker, omdat ze het lichaam binnendringen en de bloedbaan bereiken. Het kunnen bolvormige deeltjes zijn of fijne textielvezels, maar ze zijn er en vandaag de dag weten we niet hoe we ze uit het milieu kunnen verwijderen,” zegt de Spaanse wetenschapper Ethel Eljarrat, directeur van IDAEA-CSIC en expert op het gebied van deze vervuilende deeltjes. Ze voegt eraan toe:
“We mogen niet vergeten dat kunststoffen vergezeld gaan van duizenden chemische verbindingen, waarvan van veel al bekend is dat ze invloed hebben op de gezondheid. Dit alles betekent dat we de productie van plastic moeten beperken, want het heeft geen zin om rietjes te verbieden of ons te richten op recycling als we niet stoppen met het maken van nieuw materiaal.
Op dit moment is de enige manier om vooruitgang te boeken het onderhandelen over een wereldwijd verdrag om plastic afval te verminderen binnen het kader van de VN. Na verschillende vergaderingen in 2022 en met een eerste ontwerp op tafel, is er tot nu toe geen vooruitgang geboekt. De volgende bijeenkomst is in juli van dit jaar. Volgens deskundigen toont onderzoek zoals het vandaag gepresenteerde onderzoek aan dat de zoektocht naar een oplossing dringend is.
